Økonomiprisen 2010

Nobelprisen i økonomi 2010 blei tildelt Peter A. Diamond (USA), Dale T. Mortensen (USA) og Christopher A. Pissarides (UK) for deira analyse av marknader med søkefriksjon.

Korleis kan det ha seg at så mange menneske er arbeidsledige samtidig som det er eit stort antall ledige jobbar? Korleis kan den økonomiske politikken påverke arbeidsløysa? På arbeidsmarknaden har kjøparar og seljarar direkte kontakt med kvarandre, arbeidsgivarar jakter på tilsette og arbeidstakarar er på utkikk etter jobb. Søkeprosessen krev tid og ressursar, det skapar friksjonar i marknaden. På slike søkemarknader vil ikkje alle kjøparar finne det dei søkjer etter, og enkelte seljarar får ikkje seld så mykje som dei ønskjer. Derfor har arbeidsmarknaden både ledige stillingar og arbeidsløysa samtidig. Årets prisvinnarar har utvikla ei teori som kan brukast til å svare på desse spørsmåla. Teorien er også aktuell på andre område enn arbeidsmarknaden, spesielt bustadsmarknaden.

Oppgåver: Arbeidsmarknaden

  • 1.

    Det å ansette eit menneske i ein jobb er sannsynlegvis noko av det dyrare ein bedrift kan gjere, i alle fall dersom ein ansetter feil person. Å ansette menneske er derfor noko som krev både tid og kompetanse. Samtidig kan ein ikkje bruke for lang tid, då taper bedrifta pengar på at ein ikkje har nok menneske i arbeid.

    Kva meiner de er naturleg tidsperspektiv for å ansette «riktig» menneske i ein jobb frå ein veit jobben blir ledig eller når nye stillingar blir oppretta?

  • 2.

    Kva kan vere årsaker til at ein får periodar med mange arbeidsledige og få jobbar, og periodar med mange sysselsette og mange ledige jobbar?

  • 3.

    Kva meiner de må til for å minske søkefriksjonen i arbeidsmarknaden – at ein har samordning av ledige jobbar og arbeidssøkjarar, endring av politikk (t.d. lågare ytingar for arbeidsledige), andre ting?

  • 4.

    Kor ønskjeleg ville det vere at ein nærma seg ein perfekt balanse der det var akkurat nok jobbar i forhold til dei som søkjer jobb? Kvifor meiner de dette?

Oppgåver: Diamond Paradox

  • 1.

    I filmen såg de korleis ein seljar auka prisen på si vare, for å oppleve at dei andre følgde etter – og at ein enda opp med ein ny pris som var høgare, men samtidig felles for alle. Dette kalles for «the Diamond Paradox».

    Ein skulle tru at når ein seljar set opp prisen ville kundane gå til ein annan seljar med lågare pris, men dette skjer ikkje alltid. Kvifor?

  • 2.

    Kor stor prisauke meiner de ein kan tåle før ein begynner å undersøke prisane hos andre tilbydarar? Kor stor må søkekostnaden vere for at ein vil bytte?

  • 3.

    Korleis trur de internett har endra vilkåra for at dette paradokset skal oppstå?

  • 4.

    I kva grad meiner de at prisen gjenspeilar kvaliteten på produktet – og kan dette vere årsaka til at enkelte varer stig i pris sjølv om etterspørselen stig?

Læreplan

Samfunnsfag VG1/VG2 utforskaren

Formulere ei aktuell samfunnsfagleg problemstilling og skrive ein drøftande tekst ved å bruke fagomgrep, variert kjeldetilfang og kjeldetilvisningar

Samfunnsøkonomi 1 VG2/VG3 marknadsteori

Gjere greie for forhold som forklarer etterspørselen etter forbruksvarar og forbrukstenester.

Samfunnsøkonomi 1 VG2/VG3 arbeidsmarknad og arbeidsløyse

  • Forklare korleis lønn fastsettes, og kvifor det oppstår lønnsforskjeller.
  • Forklare korleis sysselsetting og arbeidsløysa måles.
  • Gjere greie for offentlege tiltak som stimulerer sysselsetting og motvirker arbeidsløysa.

Samfunnsøkonomi 1 VG2/VG3 prisvekst og pengepolitikk

Gjøre rede for årsaker til prisstigning og korleis prisstigning måles.

Samfunnsøkonomi 1 VG2/VG3 inntektsfordeling og miljøproblem

Gjøre rede for korleis inntektsfordelinga er i Noreg.

Samfunnsøkonomi 2 VG2/VG3 arbeidsløyse og økonomisk politikk

Gjøre rede for ulike teorier om arbeidsløysa og vurdere egnede virkemidler mot ledighet.