Økonomiprisen 2013

Det er umogleg å forutsi prisen på ein aksje eller obligasjon dei næraste dagane eller vekene. Men i ein lengre tidshorisont på tre til fem år går det an å forutsi tendenser for kursutviklinga. Dette er både overraskande og motstridande oppdagingar som blei gjort av årets Nobelprisvinnarar i økonomi, Eugene Fama, Lars Petter Hansen og Robert Shiller.

I byrjinga av 1960-talet viste Eugene Fama at det var mykje vanskeleg å forutsi prisen på ein aksje på kort sikt. Ny informasjon om eit selskap påverka prisen på aksjen momentant. På 80-talet fann Robert Shiller derimot ut at det også var andre faktorar som bidrog til prissettinga av aksjar og verdipapir. Trendar, kjensler og flokkmentalitet styrte i stor grad investeringar og prissetting. For å teste desse teoriane kravdes det avanserte modellar som samanliknar aksjeprisar med avgjersler om sparing og risiko hos rasjonelle investorar. Det er her Lars Petter Hansen kjem inn.

Oppgåver: Aksjer og aksjeselskap

  • 1.

    Ein aksje er ein eigarandel i eit aksjeselskap (AS) eller allmennaksjeselskap (ASA). Alle aksjane i eit selskap skal ha same pålydande verdi. Aksjane si samla verdi utgjer selskapet si aksjekapital.

    Kva er forskjellen på AS og ASA?

  • 2.

    Kva kan vere årsaker til at ein opprettar aksjeselskap?

  • 3.

    Aksjeeiere har både økonomiske og administrative rettar. Gi døme på slike rettar.

  • 4.

    Verdien på ein aksje vil ofte vere ulik kursen på ein aksje. Kva kan dette kome av?

  • 5.

    Aksjar inneber meir risiko enn sikre investeringar. Kva er det då som gjer at folk kjøper aksjar?

  • 6.

    Kvifor kjøper ein færre aksjar i dårlege tider? Korleis kan dette påverke samfunnsøkonomien?

  • 7.

    Kva er fordelane med eit indeksfond?

Oppgåver: Empirisk finans

  • 1.

    Empiri betyr at ein byggjer på erfaring, t.d. gjennom innsamling av data eller gjennom observasjonar.

    Dersom ein ikkje bygde på empiri, kva ville ein då gjort vurderingar etter? Korleis vil de plassere aksjespekulasjon i forhold til teoriane til Fama og Shiller?

  • 2.

    Fama meinte at markedet var effektivt.

    På kva måtar kan ein sjå denne typen utslag på aksjekursane i dag (når ser vi at kursen endrar seg på bakgrunn av informasjon)?

  • 3.

    Kvifor trur de prisane stagnar etter kraftig prisauke eller prisfall?

  • 4.

    Shiller meinte markedet var irrasjonelt og følgde trendar og kjensler.

    I kor stor grad er de einige i ein slik teori? Kvifor?

  • 5.

    Shiller såg også at det var stor forskjell i utbytte og kurs.

    I kva grad meiner de at Shillers forsking tyder på at når ein skal investere i aksjar, bør ein tenkje langsiktig? Kvifor?

  • 6.

    Shiller snakka også om «prisbobler».

    Kva «bobler» kjenner de til som har sprukket dei siste 10 åra?

  • 7.

    Kva meinast med adferdsøkonomi?

  • 8.

    Lars Peter Hansen utvikla ein statistisk metode, GMM – generalized method of moments, som ein måte å teste prediksjonar frå økonomisk teori ved å bruke data.

    Kva meinast med prediksjon?

  • 9.

    Kvifor er det viktig å ha denne typen metodar?

  • 10.

    Kva var det Fama, Shiller og Hansen eigentleg ønskte å finne ut gjennom sine teoriar, modellar og metodar?

  • 11.

    I kor stor grad meiner de aksjekursen gjenspeglar korrekt marknadsverdi? Kvifor meiner de dette?

Læreplan

Samfunnsfag VG1/VG2 utforskaren

Formulere ei aktuell samfunnsfagleg problemstilling og skrive ein drøftande tekst ved å bruke fagomgrep, variert kjeldetilfang og kjeldetilvisningar.

Samfunnsøkonomi 1 VG2/VG3 markedsteori

  • Beskrive hovudtrekk ved den samfunnsøkonomiske utviklinga.
  • Gjere greie for kva som påverkar tilbodet av ein vare eller teneste.
  • Diskutere marknaden sine moglegheiter og avgrensingar.

Samfunnsøkonomi 1 VG2/VG3 prisvekst og pengepolitikk

  • Gjere greie for årsaker til prisstigning og korleis prisstigning vert målt.
  • Forklare finansmarknadenes betydning for samfunnsøkonomien.

Samfunnsøkonomi 1 VG2/VG3 internasjonal økonomi

Gjere greie for omgrepet konkurranseevne og drøfte faktorar som påverkar konkurranseevnen.

Samfunnsøkonomi 2 VG2/VG3 økonomisk vekst

Gjere greie for verkemiddel som kan brukast for å oppnå økonomisk vekst.