Befruktning: I mitt bilde?

Ein film om assistert befruktning, prøverørsbefruktning, stamceller og fosterdiagnostikk.

Oppgåver til filmen

  • 1.

    Kva er prøverørsbefruktning? Forklar forskjellen på tradisjonell prøverørsbefruktning og mikroinjeksjon (ICSI).

  • 2.

    Når blei det første barnet fødd ved hjelp av assistert befruktning i Noreg?

  • 3.

    Kva kalles metoden som blir brukt når eit befruktet egg sjekkes for arvelige sjukdommar før det blir sett tilbake i morens livmor? Korleis gjer ein dette?

  • 4.

    I filmen ønskte Jasons foreldre seg eit barn til. Kva eigenskap var det viktig at barnet hadde, og kva eigenskap ønskte foreldra at barnet ikkje skulle ha? Synes du det er akseptabelt at eigenskapar blir valde spesielt og andre blir valt bort? Synes du det er problematisk at eit barn blir til for å hjelpe ein sjuk bror eller søster? Kvifor/kvarfor ikkje?

  • 5.

    Ved assistert befruktning blir det som regel laga fleire befrukta egg enn paret treng. Dei beste av desse fryses, medan resten kastast. Synes du at dei skal kunne brukast til forskning?

  • 6.

    Det er i Noreg lov å donere sædceller til par som ikkje er befruktningsdyktige, men det er ikkje tillatt å donere eggceller. Kvifor trur du mange meiner det er ein etisk forskjell på sæddonasjon og eggdonasjon?

  • 7.

    Kva meiner du om moglegheita for at ei framand kvinne kan vere surrogatmor og bere fram barnet for eit par mot betaling?

  • 8.

    Mener du at barn fødd etter sæd- eller eggdonasjon har rett til å få vite kven som er deira biologiske opphav?

  • 9.

    Dersom ein recessivt nedarva sjukdom dukkar opp hos ein av 10 000 fødde barn, kor mange bærarar av det recessive allelet er det då i den norske befolkninga? (Tips: Hardy-Weinbergs lov)

  • 10.

    Duchenne muskeldystrofi er ein kjønnsbunden (knytt til X-kromosomet), recessivt nedarva sjukdom. Kva betyr dette for førekomensten av sjukdommen hos gutar og jenter? Forklar kvifor.

Fordjupingsoppgåver

  • 1.

    I Noreg har ein moglegheit til å få assistert befruktning som hjelp til å bli gravid. Men det er avgrensingar på kven som kan få tilbod om slik hjelp og kor mange gonger ein kan prøve.

    1. Finn ut kvar assistert befruktning blir tilbode i Noreg.
    2. Gi tre eksempel på kven som ikkje kan få assistert befruktning.
    3. Gi dine refleksjonar rundt kvifor eller kvifor ikkje det er akseptabelt å avgrense tilgangen til assistert befruktning.
  • 2.

    Ein par som ventar barn kjem til ein samtale på sjukehus i veke 15 av svangerskapet. Dei er interesserte i å vite om dette barnet har arva ein disposisjon for arvelig sjukdom som er ein gjengangar i kvinna si familie. Denne sjukdommen gir alvorleg muskelsvikt hos gutar i ung alder. Paret blir informert om at det er mogleg å få ei fostervannsprøve. Beskriv denne metoden og beskriv fordelar og ulemper med den.

  • 3.

    Dersom paret hadde kome i veke 10 av svangerskapet, så finst det ein annan metode som kunne bli brukt til fosterdiagnostikk. Beskriv denne metoden og sei noko om fordelane og ulempene.

  • 4.

    Korleis trur du det kan opplevast for paret å finne ut at fosteret i magen har arva disposisjonen for ein alvorleg, arvelig sjukdom?

    Finn argument for og imot dei alternativa paret har i ei slik situasjon.

  • 5.

    Filmen fortel om ein metode som blir kalla preimplantasjonsdiagnostikk. Par som skal gjennom preimplantasjonsdiagnostikk, får assistert befruktning sjølv om dei fleste av parene ikkje har problem med å få barn på naturleg måte. Gi ei forklaring på kvifor assistert befruktning må brukast med preimplantasjonsdiagnostikk. Kva er mikroinjeksjon (ICSI), og kvifor bruker ein denne metoden for assistert befruktning ved preimplantasjonsdiagnostikk?

  • 6.

    Ei 38 år gamal kvinne finn ut at ho er bærer av ein genfeil som gir høg risiko for utvikling av tykktarmkreft. Sjukdommen utviklar seg vanlegvis i vaksen alder (etter 40 år), og ikkje alle som bærer ein slik genfeil, blir sjuke (kanskje blir 80 % sjuke). Kvinna ønskjer seg barn, men ho veit at det er 50 % sannsynlighet for at barnet vil arve genfeilen.

    Gi nokre grunnar for og imot at kvinna skal få sjekka om eit foster er bærer av denne genfeilen.

  • 7.

    Kva meiner ulike religionar om graden av menneskeleg verdi hos befrukta egg og fostre? Når seier ulike religionar at fosteret får sjel? Korleis påverkar dette religionens syn på å undersøke befrukta egg og fostre for å finne eventuell genetisk arvelig sjukdom? Er det forskjell på å velje bort befrukta egg og ta abort? Kva meiner du sjølv er akseptabelt?

Ressursar

Temaside om assistert befruktning

Læreplan

Naturfag Vg1

Bioteknologi

  • Gi ein oversikt over ulike former for medisinsk bruk av bioteknologi og diskutere moglegheiter og utfordringar ved slik bruk.
  • Sammenligne argument for bruk av bioteknologi og drøfte ulike faglege og etiske problemstillingar knytt til desse.

Biologi 2

Bioteknologi

  • Gjere greie for den biologiske verdien av stamceller, forklare prinsippa for reproduktiv og terapeutisk kloning, og drøfte etiske sider ved val av ulike kjelder for stamceller.

Teknologi og forskningslære X og 1

Teknologi, naturvitskap og samfunn

  • Drøfte etiske, miljømessige, kulturelle og politiske sider ved teknologisk utvikling.
  • Beskrive prinsipp og virkemåte for nokre moderne instrument i industri, helsevesen eller forsking, og gjere rede for nytten og eventuelle skadeverknader.

Teknologi og forskningslære 2

Forskning, teknologi og samfunn

  • Gjere greie for betydninga av naturvitskapleg forskning og teknologiutvikling for næringsliv og samfunn.
  • Drøfte økonomiske, miljømessige og etiske spørsmål i samband med naturvitskapleg forskning og teknologiutvikling.

Samarbeidspartnarar