Melk – Frå råvare til produkt

I denne filmen ser vi nokre av vegar melka kan ta frå ho forlet kua og fram til vi finn ferdige meieriprodukt i butikken. Filmen forklarer grunnleggande melkebehandling som separering, pasteurisering, homogenisering og standardisering. Melkeprodukt som smaksett melk og tørrmelk blir òg omtala. I dag er det meste av meieriproduksjonen automatisert, og dette gjer at fagarbeidaren no har andre oppgåver enn tidlegare.

Oppgåver

  • 1.

    Gjer greie for følgjande faguttrykk og prosessar: aseptisk pakking, homogenisering, UHT-behandling og separering.

  • 2.

    Kva er skilnaden mellom kvalitetsmessig og tryggleiksmessig kontroll av melk?

  • 3.

    Forklar med eigne ord kvifor det ikkje legg seg eit fløytelag på toppen av homogenisert melk.

Fordjupningsoppgåver

  • 1.

    Kva er årsaka til at skumma tørrmelkepulver har lengre haldbarheit enn heilmelkpulver? Finn ut meir om kva som avgrensar haldbarheita til ulike typar melkepulver.

  • 2.

    Kva er grunnen til at all melk som inneheld antibiotika blir vraka?

  • 3.

    Finn ut korleis laktoseredusert og laktosefri melk og melkeprodukt blir produserte. Kvifor er det behov for desse produkttypane?

Omgrep

Lettbedervelig produkt: Eit matprodukt som kan øydeleggjast og bli helseskadeleg om vi ikkje behandlar og oppbevarer det rett.
Råmelk: Melk direkte frå kua og før pasteurisering.
Separering: Å skilje skumma melk og fløte ved hjelp av sentrifugalkrafta i ein sentrifuge (separator).
Standardisering: Skumma melk og fløte blir blanda slik at ein får ønskt feittinnhald.
Homogenisering: Ein fysisk prosess der feittkulene i melka blir så små at feittet blir jamnt fordelt i melka. Då unngår ein at fløten flyt opp og dannar eit fløtelag.
UHT-behandling (ultrahøytemperatur): Varmebehandling til ca. 140°C i 4–5 sekund. Produktet når då ein temperatur slik at både levande bakteriar og eventuelle bakteriesporer øydeleggjast, og ein får eit tilnærma sterilt produkt med lang haldbarheit.
Denaturering: Endring av proteinstrukturen ved varmetilføring eller kjemisk påverknad.

Ressursar

Melk.no – Opplysningskontoret for meieriprodukter
Allergi og intoleranse – fra Tine.no
Matportalen.no – informasjon om mat og helse fra offentlige myndigheter

Læreplan

Matfag Vg2

Råvarer, produksjon og kvalitet

  • drøfte matfag si rolle i samband med kosthald, ernæring og levevanar og gjere greie for tiltak som kan betre folkehelsa
  • vurdere kvaliteten av råvarer, hjelpestoff og tilsetjingsstoff
  • lage lokale spesialitetar og andre produkt innan matfag
  • vurdere og kontrollere kvaliteten under produksjonsprosessen og i ferdig vare
  • gjere greie for dei endringane som skjer med råvarer under lagring og i produksjonsprosessane
  • forklare korleis ulike råvarer og produksjonsprosessar påverkar næringsinnhaldet i produkta
  • presentere og forklare ein produksjonsprosess
  • bruke aktuelle konserveringsteknikkar